64 MONOGRAFIE I ROZPRAWY NAUKOWE

Streszczenie:

W celu rozpoznania wpływu siarki nawozowej na plonowanie i jakość ziarna żyta jarego oraz zawartość i akumulację azotu i siarki w roślinie przeprowadzono ścisłe 3-letnie doświadczenie polowe. Przedmiotem doświadczenia było żyto jare (Secale cereale L.)odmiany Bojko nawożone różnymi dawkami azotu (czynnik I) i siarki (czynnik II). Eksperyment przeprowadzono w latach 2009-2011 według metody split-plot, w gospodarstwie indywidualnym w Malicach koło Hrubieszowa, na glebie zaliczonej do kompleksu żytniego dobrego. Przedplonem dla żyta był ziemniak, pod który zastosowano obornik bydlęcy w dawce 30 t·ha^-1.

Doświadczenie prowadzone było  w 4 powtórzeniach i obejmowało 2 czynniki:

1. Nawożenie azotem w dawce: 0, 30, 60, 90 kg·ha^-1,
2. Nawożenie siarką w dawce: 0, 40 kg·ha^-1.

W trzech fazach wegetacji żyta jarego pobrano i przeanalizowano próbki materiału roślinnego: 1) BBCH 30-31: liście, 2) BBCH 55-59: całe rośliny, 3) BBCH 89-92: ziarno i słoma). W suchej masie ziarna i słomy oznaczono zawartość i akumulację ogólnych form N i S. Przed zbiorem roślin oznaczono komponenty plonu: MTZ, ilość ziaren w kłosie, obsadę roślin na 1 m², długość kłosa i wysokość roślin. Po zbiorze roślin oznaczono plon z poletka, który następnie przeliczono na t∙ha^-1. W próbkach ziarna oznaczono wybrane cechy jakościowe tj. zawartość białka ogólnego, skrobi i liczbę opadania. Obliczono charakterystyki nawożenia żyta azotem i siarką: efektywność rolniczą, fizjologiczną, indeks żniwny N i S, wykorzystanie N i S oraz wskaźnik efektywności końcowej N i S.

Na podstawie przeprowadzonych badań wykazano, że żyto jare odmiany Bojko wykazało dodatnią reakcję na nawożenie azotem i siarką wyrażoną wielkością i jakością plonów. Najbardziej korzystny wpływ na plon ziarna żyta jarego oraz jego strukturę, cechy biometryczne i jakość technologiczną oraz chemiczną ziarna miało zastosowanie azotu (czynnik I) w dawce 60 i 90 kg∙ha^-1 oraz siarki (czynnik II) w dawce 40 kg∙ha^-1. Wartość badanych cech plonu i jakości ziarna żyta jarego była silniej determinowane przez nawożenie azotem i jego współdziałaniem
z warunkami pogodowymi niż przez nawożenie siarką.

Obserwowano wzrost plonu biomasy żyta zebranego w fazie BBCH 30-31 i BBCH 55-59, proporcjonalnie do zastosowanej dawki azotu, oraz wzrost wartości omawianych cech. Zastosowane nawożenie sprzyjało generalnie akumulacji azotu i siarki. Akumulacja jednostkowa tych składników zależała istotnie od nawożenia azotem i wynosiła średnio 28,45 kg N∙t^-1 oraz 2,45 kg S∙t^-1. Nawożenie azotem i siarką nie wpływało istotnie na indeks żniwny azotu, natomiast obniżało indeks żniwny siarki. Przeciętnie indeks żniwny azotu wyniósł 75,85 a siarki 46,32%. Spośród badanych kombinacji najwyższą efektywność rolniczą i fizjologiczną wykorzystania azotu wykazano w warunkach zwiększenia nawożenia azotem do 60 kg∙ha^-1 z równoczesnym dodatkiem 40 kg S∙ha^-1. Żyto uprawiane w tym obiekcie wyróżniało się także najwyższym wykorzystaniem azotu i najkorzystniejszym wskaźnikiem efektywności końcowej. Wzrost nawożenia żyta azotem do 90 kg∙ha^-1 wykazuje słabszy efekt, ponieważ powoduje zmniejszenie wykorzystania azotu, a dodatek siarki nawozowej zmniejsza jej wykorzystanie przez ziarno.

Podsumowując należy stwierdzić, że w warunkach ujemnego bilansu siarki w glebach uprawnych konieczne jest stosowanie tego składnika w postaci nawozów mineralnych. Obecnie w rolnictwie polskim zaleca się integrowany system produkcji w związku z czym w uprawie żyta jarego należy rekomendować nawożenie azotem w dawce 60 kg N∙ha^-1 w powiązaniu z dawką siarki wynikającą z zasobności gleby w ten składnik (do 40 kg S∙ha^-1).