07.05.20 Zmiany klimatyczne nasilające się w ostatnich latach prowadzą do niekorzystnych zmian stosunków wodnych w glebie. W ramach Monitoringu Suszy Rolniczej Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB w Puławach monitoruje wilgotność gleb w referencyjnych gospodarstwach w kraju
Dynamika zmian stosunków wodnych w glebie w latach 2017 – 2020 na przykładzie profilu referencyjnego gleby w RZD Baborówko
Niedobór opadów w sezonie wegetacyjnym oraz wzmożone parowanie /ewaporacja/ i transpiracja roślin na skutek wzrostu temperatury prowadzi do systematycznego usychania gleby. W efekcie, w ostatnich trzech latach (2017-2019), aż dwukrotnie w Polsce wystąpiła susza rolnicza i odnotowano znaczące spadki plonów z tego tytułu. Niedobory wody w latach ubiegłych oraz niskie opady w okresie zimowym i wczesnej wiosny w 2020 roku doprowadziły do obniżenia zapasu wody w profilu glebowym, co może być zwiastunem wystąpienia kolejnej suszy rolniczej. W niektórych rejonach Polski pierwsze objawy niedoboru wody są już widoczne na polach. Wschody zbóż jarych były opóźnione i nierównomierne. Zboża ozime oraz rzepak ozimy w części regionów kraju również wykazują pierwsze objawy niedoboru wody, występuje przedwczesne usychanie dolnych liści (zdjęcie 1).
Zdjęcie 1. Pszenica ozima na polu referencyjnym w RZD Baborówko, gm. Szamotuły z dn. 05.05.2020 r. (Źródło: K. Kubsik)
Badania wilgotności gleby realizowane w gospodarstwach referencyjnych w skali całego kraju w ramach Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej potwierdzają proces usychania gleby. Pomiary stanu uwilgotnienia gleby prowadzone w Rolniczym Zakładzie Doświadczalnym w Baborówku, gmina Szamotuły w województwie wielkopolskim należącym do Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach wykazują w ostatnich trzech latach (2018-2020) systematyczny spadek wilgotności gleby. Na dołączonych wykresach zobrazowano wilgotność gleby mierzoną na czterech poziomach głębokości 10, 20, 30 i 60 cm przy pomocy sondy profilowej w okresie od trzeciej dekady marca do połowy maja w latach 2017–2019 oraz do 5 maja w 2020 r. (rys. 1- 4). Największy spadek wilgotności w roku bieżącym w stosunku do roku 2017 odnotowano na głębokości 20 cm (rys. 2), średnio z 23,3 do 10,7 % (rys. 5). Zmniejszoną wilgotność gleby stwierdzono również w płytkim podglebiu na głębokości 30 cm (rys. 3). Osuszenie warstwy ornej i płytkiego podglebia ma szczególne znaczenie dla rozwoju roślin, które około 50 % wody pobierają z tej głębokości. Na szczęście zmiany stosunków wodnych na analizowanej glebie nie dotarły do warstw głębszych. Średnia wilgotność gleby w latach 2017-2020 na głębokości 60 cm utrzymuje się na stabilnym poziomie ok. 20 % (rys. 4 i 5). Jeśli, w najbliższych tygodniach nie nastąpi znaczący wzrost opadów, rzędu kilkudziesięciu mm, to istniejące niedobory wody glebowej mogą się pogłębić i zaowocować kolejną suszą rolniczą i znaczącym obniżeniem plonów.
Rys. 1. Wilgotność gleby na głębokości 10 cm w latach 2017-2020
Rys. 2. Wilgotność gleby na głębokości 20 cm w latach 2017-2020
Rys. 3. Wilgotność gleby na głębokości 30 cm w latach 2017-2020
Rys. 4. Wilgotność gleby na głębokości 60 cm w latach 2017-2020
Rys. 5. Średni stan wilgotności gleby w okresie od trzeciej dekady marca do połowy maja w latach 2017–2019 oraz do 5 maja w 2020 r.
Opracował: dr inż. Jan Jadczyszyn
Materiał chroniony prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy