8 lipca 2025 roku w Rolniczym Zakładzie Doświadczalnym IUNG-PIB w Grabowie nad Wisłą odbyły się warsztaty polowe poświęcone zagadnieniom monitoringu suszy rolniczej, przeciwdziałaniu jej skutkom oraz szacowaniu strat. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB we współpracy z Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie.
Dzięki zaangażowaniu CDR Brwinów rekrutacja doradców przerosła najśmielsze oczekiwania organizatorów. Zainteresowanie tematem było tak duże, że liczba miejsc została zwiększona z planowanych 30 do 50. Ostatecznie w warsztatach wzięło udział 49 uczestników, których nie zniechęciły nawet zapowiadane alerty pogodowe RCB.
W wydarzeniu uczestniczyli przedstawiciele doradztwa rolniczego z całej Polski, reprezentujący aż 9 jednostek, w tym 7 wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego:
- Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie
- Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Radomiu
- Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli (PZDR Łęczna, PZDR Wiśnice, PZDR Łuków, PZDR Radzyń Podlaski, PZDR Biłgoraj, PZDR Bychawa, PZDR Biała Podlaska, PZDR Tomaszów Lubelski, PZDR Ryki, PZDR Lubartów, PZDR Parczew, PZDR Bełżyce, ZDR Chełm, PZDR Hrubieszów, PZDR Krasnystaw, PZDR Włodawa, PZDR Piaski, PZDR Elizówka, PZDR Opole Lubelskie, PZDR Kraśnik)
- Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szepietowie (w tym PZDR Siemiatycze, OZDR Ostrołęka)
- Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
- Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego (PZDR Kozienice, PZDR Bielice, Oddział Płock)
- Dolnośląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego (PZDR Wrocław)
- Opolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Łosiowie (PZDR Olesno)
- Łódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach
Tak szeroka reprezentacja środowiska doradczego podkreśliła znaczenie tematyki oraz potrzebę wymiany doświadczeń i dobrych praktyk w zakresie przeciwdziałania skutkom suszy rolniczej.
Warsztaty otworzyli dr Marek Sowiński, Dyrektor RZD IUNG-PIB w Grabowie nad Wisłą, oraz dr Monika Kowalik.
Dr Marek Sowiński przybliżył uczestnikom działalność Rolniczego Zakładu Doświadczalnego, prezentując infrastrukturę, wyposażenie oraz prowadzone doświadczenia. Podkreślił znaczenie współpracy z doradztwem rolniczym i wskazał na aktualną sytuację pogodową oraz stan upraw, zwracając szczególną uwagę na zagrożenie suszą rolniczą w bieżącym sezonie.
Przebieg warsztatów
1. Przegląd przepisów, dobrych praktyk i najczęstszych błędów w szacowaniu strat związanych z suszą rolniczą
dr Monika Kowalik, Dział Komunikacji Nauki (DKN)
Wykład dr Moniki Kowalik otworzył część merytoryczną. Omówiła aktualne przepisy dotyczące szacowania strat oraz najczęściej popełniane błędy w tym zakresie. Przedstawiła dobre praktyki oraz wyzwania, z jakimi mierzą się doradcy podczas obsługi wniosków rolników. Uczestnicy aktywnie włączali się w dyskusję, szczególnie w kwestiach dotyczących funkcjonalności aplikacji suszowej oraz problemów technicznych przy przesyłaniu wniosków.
2. Wpływ różnych gatunków gleb na suszę rolniczą
dr hab. Jan Jadczyszyn, prof. IUNG-PIB, Zakład Gleboznawstwa i Analiz Środowiskowych (NGŚ)
Prof. Jan Jadczyszyn zaprezentował zagadnienia związane z retencją wodną gleb i wpływem różnych typów gleb na magazynowanie wody. Przedstawił także możliwości wykorzystania mapy glebowo-rolniczej oraz omówił budowę profilu glebowego, wskazując na kluczowe aspekty dla oceny podatności upraw na suszę.
3. Ocena zasiewów w różnych warunkach glebowych i agrotechnicznych
dr hab. Jerzy Grabiński, prof. IUNG-PIB, Zakład Uprawy Roślin i Jakości Plonu (NUR)
Podczas części terenowej, prowadzonej przez prof. Jerzego Grabińskiego, uczestnicy mieli okazję na polu przeanalizować stan łanu i omówić cechy pozwalające odróżnić wpływ suszy od innych czynników stresowych, takich jak nieprawidłowe stosowanie środków ochrony roślin. Grupa prowadziła aktywną dyskusję z prowadzącym, wymieniając się doświadczeniami z różnych regionów kraju. Mimo, że na polach Grabowa w tym roku nie obserwowano wyraźnych objawów suszy, udało się omówić praktyczne aspekty oceny stanu upraw.
Po części terenowej doradcy mieli możliwość obejrzenia części parku maszynowego zakładu, w tym najnowszego nabytku – kombajnu zbożowego, który obecnie przechodzi fazę testów w gospodarstwie.
4. System Monitoringu Suszy Rolniczej
dr hab. Jerzy Kozyra, prof. IUNG-PIB, Zakład Biogospodarki i Agrometeorologii (NBA)
Ostatnia część warsztatów poświęcona była prezentacji Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej. Dr hab. Jerzy Kozyra, kierownik zadania i Zakładu Biogospodarki i Agrometeorologii, omówił zasady działania systemu, a także różnice i zależności pomiędzy aplikacją suszową ARiMR a rozwiązaniami stosowanymi w IUNG-PIB. Przedstawił najnowsze rozwiązania w zakresie monitorowania deficytu wody w glebie.
Dyskusja i wymiana doświadczeń
Warsztaty były doskonałą okazją do integracji środowiska doradczego oraz wymiany doświadczeń zarówno wśród doradców z różnych rejonów Polski, jak i naukowców IUNG-PIB.
W trakcie dyskusji – zarówno podczas zajęć, jak i w przerwach – poruszano m.in. następujące tematy:
- Kluczowe znaczenie prawidłowego wyznaczenia pozycji wyjściowej przy ocenie strat (ramka pomiarowa, pobieranie prób, ocena jednorodności łanu, np. 3 próbki, określenie czynnika ograniczającego plon).
- Wyzwania związane z nieuczciwością niektórych producentów i oczekiwaniami dotyczącymi wypłat odszkodowań.
- Specyfika suszy na zachodzie kraju – większa liczba niedoborów wody, wczesna susza w woj. lubuskim.
- Kluczowe wskaźniki plonowania: liczba ziaren w kłosie, liczba kłosów, masa tysiąca ziaren (mtz) – szczególnie trudne do oceny w rzepaku.
- Zanikające zasiewy zbóż jarych.
- Dylematy dotyczące powierzchni prób do szacowania strat (np. 100 m² na 100 ha).
- W przypadku buraka cukrowego – podstawą oceny strat jest obsada, a susza najczęściej objawia się zbyt małą obsadą.
- Rozróżnianie objawów suszy od skutków zabiegów agrotechnicznych, np. skracania zbóż – niektóre zabiegi mogą być mylone z objawami suszy.
- Każdy dodatkowy zabieg w warunkach suszy może pogłębiać straty – „jeśli ktoś omdlewa, to podanie czegokolwiek może zaszkodzić”.
- Potrzeba uczenia się zapobiegania skutkom suszy, a nie tylko reagowania po szkodzie
- Rola JDR w systemie doradztwa i wartość specjalizacji doradców, szczególnie w kierunku zarządzania środowiskowego.
Warsztaty zakończyły się wspólnym obiadem, który był okazją do dalszych rozmów i nawiązania kontaktów.
Wydarzenie zostało sfinansowane ze środków dotacji celowej na zadania Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w 2025 r. – Zadanie 7: Prowadzenie działalności upowszechnieniowej, prowadzenie współpracy i wymiany wiedzy z praktyką w ramach systemu AKIS.
