IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.
W dwunastym okresie raportowania tj. od 11 lipca do 10 września 2022 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -79 mm. W rozpatrywanym sześciodekadowym okresie wartość KBW uległa zmniejszeniu o 2 mm w stosunku do poprzedniego okresu (1 VII – 31 VIII).
Deficyt wody dla roślin uprawnych występował w całym kraju.
Największy deficyt wody notowano na Pobrzeżu Słowińskim oraz na Pojezierzu Wielkopolskim, od -160 do -189 mm. Duże niedobory stwierdzono także na terenie centralnej części Pojezierza Mazurskiego, na Pojezierzu Pomorskim oraz w Kotlinie Sandomierskiej od -160 do -179 mm. Nieco mniejszy deficyt od -120 mm do -159 mm wystąpił na Nizinie: Wielkopolskiej i Mazowieckiej oraz na Wyżynie Lubelskiej. Na dużym obszarze kraju niedobory wody wynosiły od 0 do -119 mm.
W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w dwunastym okresie raportowania, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na terytorium Polski.
Susza rolnicza występowała na terenie 8 województw.
Susza występowała w 8 monitorowanych uprawach:
- Kukurydzy na kiszonkę,
- Kukurydzy na ziarno,
- Krzewów owocowych,
- Ziemniaka,
- Roślin strączkowych,
- Buraka cukrowego,
- Chmielu,
- Warzyw gruntowych.
W dwunastym okresie raportowania od 11 lipca do 10 września 2022 r. największy zasięg suszy rolniczej występował wśród upraw kukurydzy na kiszonkę. Suszę notowano w 225 gminach (9,08% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie udziału gmin o 2,95 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania (01.07-31.08.2022 r.).
Suszę notowano na obszarze 1,14% gruntów ornych kraju (zmniejszenie udziału powierzchni gruntów o 0,66 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).
Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę w województwach przedstawia tab. 1.
Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę
| Lp. | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin z suszą | Udział gmin z suszą [%] | Udział powierzchni z suszą [%] |
| 1. | zachodniopomorskie | 113 | 81 | 71,68 | 6,79 |
| 2. | warmińsko-mazurskie | 116 | 35 | 30,17 | 3,42 |
| 3. | wielkopolskie | 226 | 55 | 24,34 | 2,98 |
| 4. | lubuskie | 82 | 15 | 18,29 | 1,57 |
| 5. | podkarpackie | 160 | 19 | 11,88 | 0,97 |
| 6. | pomorskie | 123 | 12 | 9,76 | 0,76 |
| 7. | kujawsko-pomorskie | 144 | 3 | 2,08 | 0,15 |
| 8. | mazowieckie | 314 | 5 | 1,59 | 0,42 |
W dwunastym okresie raportowania bardzo duży zasięg suszy rolniczej występował również wśród upraw kukurydzy na ziarno. Suszę notowano w 186 gminach (7,51% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie udziału gmin o 3,31 punkty procentowe w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.
Suszę notowano na obszarze 0,92% gruntów ornych kraju (zmniejszenie udziału powierzchni gruntów o 0,51 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania).
Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na ziarno w województwach przedstawia tab. 2.
Tabela 2. Zasięg suszy w uprawach kukurydzy na ziarno
| Lp. | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin z suszą | Udział gmin z suszą [%] | Udział powierzchni z suszą [%] |
| 1. | zachodniopomorskie | 113 | 69 | 61,06 | 5,55 |
| 2. | warmińsko-mazurskie | 116 | 30 | 25,86 | 2,94 |
| 3. | wielkopolskie | 226 | 45 | 19,91 | 2,39 |
| 4. | lubuskie | 82 | 9 | 10,98 | 1,13 |
| 5. | podkarpackie | 160 | 16 | 10,00 | 0,70 |
| 6. | pomorskie | 123 | 10 | 8,13 | 0,38 |
| 7. | kujawsko-pomorskie | 144 | 3 | 2,08 | 0,10 |
| 8. | mazowieckie | 314 | 4 | 1,27 | 0,35 |
Susza rolnicza wystąpiła również w uprawach krzewów owocowych. Notowano ją w 200 gminach (8,07% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie udziału gmin o 0,77 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.
Suszę notowano na obszarze 1,20% gruntów ornych kraju (zmniejszenie udziału powierzchni gruntów o 0,20 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania).
Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach krzewów owocowych w województwach przedstawia tab. 3.
Tabela 3. Zasięg suszy w uprawach krzewów owocowych
| Lp. | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin z suszą | Udział gmin z suszą [%] | Udział powierzchni z suszą [%] |
| 1. | zachodniopomorskie | 113 | 75 | 66,37 | 8,00 |
| 2. | warmińsko-mazurskie | 116 | 32 | 27,59 | 3,30 |
| 3. | wielkopolskie | 226 | 47 | 20,80 | 3,14 |
| 4. | lubuskie | 82 | 11 | 13,41 | 1,29 |
| 5. | podkarpackie | 160 | 17 | 10,62 | 0,78 |
| 6. | pomorskie | 123 | 11 | 8,94 | 0,49 |
| 7. | kujawsko-pomorskie | 144 | 3 | 2,08 | 0,32 |
| 8. | mazowieckie | 314 | 4 | 1,27 | 0,38 |
Suszę rolniczą w tym okresie odnotowano także w uprawach ziemniaka. Notowano ją w 200 gminach (8,07% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie udziału gmin o 3,02 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.
Suszę notowano na obszarze 1,12% gruntów ornych kraju (zwiększenie udziału powierzchni gruntów o 0,51 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania).
Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach ziemniaka w województwach przedstawia tab. 4.
Tabela 4. Zasięg suszy w uprawach ziemniaka
| Lp. | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin z suszą | Udział gmin z suszą [%] | Udział powierzchni z suszą [%] |
| 1. | zachodniopomorskie | 113 | 75 | 66,37 | 7,41 |
| 2. | warmińsko-mazurskie | 116 | 32 | 27,59 | 3,18 |
| 3. | wielkopolskie | 226 | 47 | 20,80 | 2,83 |
| 4. | lubuskie | 82 | 11 | 13,41 | 1,27 |
| 5. | podkarpackie | 160 | 17 | 10,62 | 0,78 |
| 6. | pomorskie | 123 | 11 | 8,94 | 0,49 |
| 7. | kujawsko-pomorskie | 144 | 3 | 2,08 | 0,27 |
| 8. | mazowieckie | 314 | 4 | 1,27 | 0,38 |
Suszę rolniczą odnotowano w uprawach roślin strączkowych, wystąpiła w 59 gminach (2,38% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie udziału gmin o 1,82 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.
Suszę notowano na obszarze 0,14% gruntów ornych kraju (zmniejszenie udziału powierzchni gruntów o 0,33 punktów procentowych względem poprzedniego okresu raportowania).
Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach roślin strączkowych w województwach przedstawia tab. 5.
Tabela 5. Zasięg suszy w uprawach roślin strączkowych
| Lp. | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin z suszą | Udział gmin z suszą [%] | Udział powierzchni z suszą [%] |
| 1. | zachodniopomorskie | 113 | 33 | 29,20 | 1,03 |
| 2. | wielkopolskie | 226 | 16 | 7,08 | 0,47 |
| 3. | warmińsko-mazurskie | 116 | 7 | 6,03 | 0,25 |
| 4. | lubuskie | 82 | 1 | 1,22 | 0,25 |
| 5. | kujawsko-pomorskie | 144 | 1 | 0,69 | 0,05 |
| 6. | podkarpackie | 160 | 1 | 0,62 | 0,01 |
Suszę rolniczą odnotowano w uprawach buraka cukrowego, wystąpiła w 10 gminach (0,40% gmin Polski), nastąpiło zwiększenie udziału gmin o 0,24 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.
Suszę notowano na obszarze 0,02% gruntów ornych kraju (zwiększenie udziału powierzchni gruntów o 0,01 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).
Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach buraka cukrowego w województwach przedstawia tab. 6.
Tabela 6. Zasięg suszy w uprawach buraka cukrowego
| Lp. | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin z suszą | Udział gmin z suszą [%] | Udział powierzchni z suszą [%] |
| 1. | zachodniopomorskie | 113 | 6 | 5,31 | 0,27 |
| 2. | wielkopolskie | 226 | 3 | 1,33 | 0,04 |
| 3. | kujawsko-pomorskie | 144 | 1 | 0,69 | 0,04 |
Susza rolnicza wystąpiła w uprawach chmielu. Notowano ją w 9 gminach (0,36% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie udziału gmin o 0,61 punktów procentowych w stosunku do poprzedniego okresu raportowania.
Suszę notowano na obszarze 0,01% gruntów ornych kraju (zmniejszenie udziału powierzchni gruntów o 0,06 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania).
Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach chmielu w województwach przedstawia tab. 7.
Tabela 7. Zasięg suszy w uprawach chmielu
| Lp. | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin z suszą | Udział gmin z suszą [%] | Udział powierzchni z suszą [%] |
| 1. | zachodniopomorskie | 113 | 5 | 4,42 | 0,05 |
| 2. | wielkopolskie | 226 | 3 | 1,33 | 0,04 |
| 3. | kujawsko-pomorskie | 144 | 1 | 0,69 | 0,01 |
Suszę notowano również w uprawach warzyw gruntowych. Wystąpiła w 1 gminie (0,04% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie udziału gmin o 0,77 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Natomiast stwierdzamy również zmniejszenie o 0,06 punktu procentowego powierzchni gruntów ornych. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach warzyw gruntowych w województwach przedstawia tab. 8.
Tabela 8. Zasięg suszy w uprawach warzyw gruntowych
| Lp. | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin z suszą | Udział gmin z suszą [%] | Udział powierzchni z suszą [%] |
| 1. | kujawsko-pomorskie | 144 | 1 | 0,69 | 0,00 |
W lipcu najchłodniej było w północnej części kraju od 16 do 18oC. Im dalej w kierunku południowym tym było cieplej, od 18 do 20oC. Najwyższą temperaturę tego miesiąca notowano na Nizinie Śląskiej, na której notowano ponad 20oC.
W sierpniu najcieplej było na Pojezierzu Wielkopolskim i Nizinie Wielkopolskiej, w południowo-zachodniej części Pojezierza Mazurskiego oraz w północnych obszarach Niziny Mazowieckiej, od 21 do 22,5oC. Na tym terytorium było cieplej od normy wieloletniej (1991-2020) od 2,5 do 3,5oC. Na pozostałym terytorium Polski temperatura powietrza wynosiła od 19 do 21oC i była wyższa od normy od 1 do 2,5oC.
W pierwszej dekadzie września nadal było ciepło w południowo-zachodniej części kraju, od 14,5 do 17,5oC. Im dalej w kierunku północno-wschodnim tym było zimniej. Na Nizinie Podlaskiej i w we wschodnich terytoriach Pojezierza Mazurskiego było tylko 9,5oC.
W lipcu najmniej słonecznych godzin notowano w północno-wschodniej części kraju od 200 do 240 godzin. Im dalej w kierunku południowym a zwłaszcza w południowo-zachodnim tym więcej notowano słonecznych godzin od 240 do 260 godzin.
W sierpniu najwięcej słonecznych godzin notowano w północnej i wschodniej Polsce od 260 do 290 godz., więcej od normy od 10 do 50 godz. Szczególnie dużo słonecznych godzin odnotowano na Nizinie Podlaskiej i w północnej części Polesia Lubelskiego oraz w zachodniej części Pobrzeża Słowińskiego, od 280 do 290 godz.
W pierwszej dekadzie września największe usłonecznienie notowane było w południowej części Niziny Mazowieckiej, we wschodniej części Pojezierza Wielkopolskiego i Niziny Wielkopolskiej, na Nizinie Szczecińskiej oraz na Polesiu Lubelskim od 85 do 95 godzin. Na pozostałym obszarze kraju Słońce świeciło przez 60 do 85 godzin.
W lipcu niskie opady notowano w zachodniej Polsce od 30 do 70 mm , stanowiące 30-90% normy wieloletniej. Na pozostałym terytorium kraju notowano już większe opady od 70 do 110 mm (80-110% normy), a we wschodnich i południowych częściach kraju osiągały nawet 130 mm (110-150% normy).
W sierpniu w północnej, północno-wschodniej oraz we wschodniej części obszaru Polski notowano opady od 30 do 60 mm (20-100 normy wieloletniej). Natomiast w południowo-zachodniej części terytorium kraju opady były już dużo wyższe, od 60 do aż 210 mm (na Przedgórzu Sudeckim) stanowiące od 100 do 200% normy.
W pierwszej dekadzie września również notowano wysokie opady, największe od 35 do 75 mm wystąpiły na terenie Wyżyny Śląskiej i Krakowsko-Częstochowskiej. Tylko nieco mniejsze od 35 do 70 mm notowano na Nizinach Śląskiej, Wielkopolskiej, Podlaskiej oraz we wschodniej części Wyżyny Lubelskiej. Na pozostałym obszarze kraju opady były już mniejsze od 5 do 35 mm.
W pierwszym i drugim raporcie notowano stosunkowo niskie wartości ewapotraspiracji wynoszące 2,5 mm/dzień. Występujące opady atmosferyczne w drugiej a zwłaszcza w trzeciej dekadzie maja spowodowały, że deficyt wody był mniejszy niż w pierwszym raporcie. Natomiast w trzecim raporcie ewapotranspiracja wzrosła do 2,9 mm/dzień, w czwartym do 3,3 mm/dzień, w piątym do 3,8 mm/dzień, w szóstym i siódmym do 3,9 mm/dzień, w ósmym i dziesiątym do 4,1 mm/dzień a w dziewiątym do 4,2 mm/dzień. Natomiast wartość ewapotranspiracji zmalała w jedenastym okresie raportowania do 3,6 mm/dzień a w dwunastym do 3,5 mm.
Informujemy, że zgodnie z definicją określoną w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) „suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb”. A zatem w obojętnie którym okresie sześciodekadowym zostanie stwierdzona susza, to plony ostateczne dla upraw objętych suszą będą niższe przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.
W tegorocznym okresie wegetacyjnym od 21 marca do 10 września opracowano dwanaście raportów dotyczących monitoringu suszy rolniczej. W tym okresie stwierdzono niedobory wody powodujące obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w średnich warunkach pogodowych dla upraw:
- Zboża jare
- Zboża ozime
- Krzewy owocowe
- Rzepak i rzepik
- Truskawki
- Kukurydza na kiszonkę
- Kukurydza na ziarno
- Rośliny strączkowe
- Warzywa gruntowe
- Tytoń
- Ziemniak
- Drzewa owocowe
- Chmiel
- Burak cukrowy.
Wystąpienie tej wielkości strat dla kraju dla okresu 21.03 – 10.09 br. przedstawia tabela 9.
Tabela 9. Susza rolnicza w Polsce w okresie 21.03-10.09.2022 r.
| Lp. | Uprawa | Liczba gmin z suszą | % gmin z suszą | % gruntów z suszą |
| 1. | Zboża jare | 2096 | 84,62 | 38,17 |
| 2. | Zboża ozime | 1909 | 77,07 | 25,19 |
| 3. | Krzewy owocowe | 1815 | 73,27 | 27,62 |
| 4. | Rzepak i rzepik | 1734 | 70,00 | 20,97 |
| 5. | Truskawki | 1726 | 69,68 | 22,26 |
| 6. | Kukurydza na kiszonkę | 1648 | 67,99 | 20,12 |
| 7. | Kukurydza na ziarno | 1648 | 66,53 | 19,45 |
| 8. | Rośliny strączkowe | 1423 | 57,45 | 18,30 |
| 9. | Warzywa gruntowe | 812 | 32,78 | 7,26 |
| 10. | Tytoń | 771 | 31,13 | 7,89 |
| 11. | Ziemniak | 506 | 20,43 | 5,28 |
| 12. | Drzewa owocowe | 479 | 19,34 | 2,80 |
| 13. | Chmiel | 355 | 14,33 | 2,97 |
| 14. | Burak cukrowy | 158 | 6,38 | 1,10 |
Szczegółowe informacje przedstawiające straty plonów w poszczególnych województwach za pomocą map oraz tabel zamieszczone są na stronie Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej www.susza.iung.pulawy.pl, na której znajduje się zakładka:
Mapy zagrożenia suszą\Wybierz uprawę\Wybierz okres – należy wybrać Zasięg maksymalny, z którego jednoznacznie wynika informacja o suszy:
- liczba gmin z suszą,
- udział gmin z suszą,
- udział powierzchni z suszą
dla województw i dla kraju. Przedstawione dane są sumą wszystkich gmin i powierzchni objętych suszą od początku jej monitorowania (od 21 marca) w danym roku aż po raport bieżący. Podkreślamy, że tylko zasięg maksymalny jest najbardziej miarodajny w monitorowanym okresie wegetacyjnym w oznaczeniu wystąpienia suszy rolniczej w: kraju, województwie, gminie oraz na działce ewidencyjnej.
Tegoroczne warunki pogodowe z uwagi na:
- wysokie usłonecznienie (III dekada marca, I i II dekada maja oraz III dekada czerwca),
- dużą prędkość wiatru (I dekada kwietnia oraz III dekada maja),
- niską wilgotność powietrza (III dekada marca, I i II dekada maja oraz III dek. czerwca),
- wysoką temperaturę powietrza (czerwiec),
- małe opady atmosferyczne (II dekada marca, III dekada kwietnia, I i II dekada maja,
III dekada czerwca, II dekada lipca oraz I dekada sierpnia), - wysokie opady lipca, II i III dekady sierpnia oraz I dekady września,
- wysoka ewapotranspiracja potencjalna (III dekada lipca oraz I i II dekada sierpnia)
sprawiły, że wystąpił na terenie kraju duży deficyt wody powodujący suszę wśród wszystkich monitorowanych roślin uprawnych.
W obecnie monitorowanym okresie stwierdzamy zmniejszenie zasięgu suszy rolniczej dla upraw: kukurydzy na ziarno i kiszonkę, roślin strączkowych, krzewów owocowych, warzyw gruntowych oraz chmielu. Natomiast wystąpił wzrost zasięgu suszy dla upraw: ziemniaka oraz buraka cukrowego. Obecnie susza rolnicza występuje w ośmiu województwach.
Dyrektor
Prof. dr hab. Wiesław Oleszek
Opracowali:
- Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB
- Dr hab. Rafał Pudełko
- Dr Katarzyna Żyłowska
- Dr Jan Jadczyszyn
- Mgr Piotr Koza
- Mgr Anna Jędrejek
- Mgr Małgorzata Kozak
- Adrian Matczuk
- Mgr Beata Murat
- Mgr Agata Ścibior