IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.
W drugim okresie raportowania tj. od 1 kwietnia do 31 maja 2022 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -76 mm. W obecnym sześciodekadowym okresie wartość KBW uległa zwiększeniu o 12 mm w stosunku do poprzedniego okresu (21 III-20 V).
Deficyt wody dla roślin uprawnych nadal występował w całym kraju. Największe niedobory wody notowano na terenach Pojezierza Wielkopolskiego od -140 do -149 mm. Nieco mniejszy deficyt wody od -120 do -139 mm występował na Pojezierzach: Wielkopolskim, Słowińskim, Pomorskim oraz Mazurskim, na Nizinie Wielkopolskiej oraz na Żuławach i Kujawach. Na dużym obszarze Polski północno-wschodniej oraz na Polesiu Lubelskim niedobory wody wynosiły od -100 do -119 mm. Natomiast na południowo-wschodnim obszarze kraju niedobory te były mniejsze od 0 do -100 mm.
W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w drugim okresie raportowania, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na terytorium Polski.
Poniżej przedstawiamy występowanie suszy rolniczej na terenie kraju powodującej obniżenie plonów przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.
Susza rolnicza występowała na terenie województw:
| 1. | Wielkopolskiego |
| 2. | Lubuskiego |
| 3. | Kujawsko-pomorskiego |
| 4. | Zachodniopomorskiego |
| 5. | Pomorskiego |
| 6. | Łódzkiego |
| 7. | Warmińsko-mazurskiego |
| 8. | Dolnośląskiego |
| 9. | Mazowieckiego |
Susza występowała w czterech uprawach:
- Zbóż jarych,
- Zbóż ozimych,
- Truskawek,
- Krzewów owocowych.
W drugim okresie raportowania od 1 kwietnia do 31 maja 2022 r. największy zasięg suszy rolniczej występował wśród upraw zbóż jarych. Suszę w tych uprawach notowano w 146 gminach (5,89% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 45,06 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 0,78% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 21,53 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż jarych w województwach przedstawia tab. 1.
Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach zbóż jarych
| Lp. | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin z suszą | Udział gmin z suszą [%] | Udział powierzchni z suszą [%] |
| 1. | wielkopolskie | 226 | 75 | 33,19 | 4,97 |
| 2. | lubuskie | 82 | 18 | 21,95 | 3,44 |
| 3. | kujawsko-pomorskie | 144 | 12 | 8,33 | 0,40 |
| 4. | zachodniopomorskie | 113 | 7 | 6,19 | 0,33 |
| 5. | pomorskie | 123 | 7 | 5,69 | 0,04 |
| 6. | łódzkie | 177 | 9 | 5,08 | 0,57 |
| 7. | warmińsko-mazurskie | 116 | 5 | 4,31 | 0,33 |
| 8. | dolnośląskie | 169 | 6 | 3,55 | 0,19 |
| 9. | mazowieckie | 314 | 7 | 2,23 | 0,24 |
Suszę notowano również w uprawach zbóż ozimych. Notowano ją w 69 gminach (2,79% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 43,6 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 0,24% gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 14,65 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż ozimych w województwach przedstawia tab. 2.
Tabela 2. Zasięg suszy w uprawach zbóż ozimych
| Lp. | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin z suszą | Udział gmin z suszą [%] | Udział powierzchni z suszą [%] |
| 1. | wielkopolskie | 226 | 46 | 20,35 | 1,71 |
| 2. | lubuskie | 82 | 10 | 12,20 | 0,94 |
| 3. | kujawsko-pomorskie | 144 | 5 | 3,47 | 0,14 |
| 4. | zachodniopomorskie | 113 | 3 | 2,65 | 0,19 |
| 5. | warmińsko-mazurskie | 116 | 2 | 1,72 | 0,15 |
| 6. | dolnośląskie | 169 | 2 | 1,18 | 0,04 |
| 7. | pomorskie | 123 | 1 | 0,81 | 0,00 |
Suszę rolniczą w tym okresie sześciodekadowym odnotowano również w uprawach truskawek. Notowano ją w 21 gminach (0,85% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 41,1 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Suszę notowano na obszarze 0,04 gruntów ornych kraju (zmniejszenie o 13,61 punktu procentowego względem poprzedniego okresu raportowania). Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach truskawek w województwach przedstawia tab. 3.
Tabela 3. Zasięg suszy w uprawach truskawek
| Lp. | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin z suszą | Udział gmin z suszą [%] | Udział powierzchni z suszą [%] |
| 1. | wielkopolskie | 226 | 12 | 5,31 | 0,22 |
| 2. | lubuskie | 82 | 2 | 2,44 | 0,18 |
| 3. | zachodniopomorskie | 113 | 2 | 1,77 | 0,02 |
| 4. | kujawsko-pomorskie | 144 | 2 | 1,39 | 0,07 |
| 5. | dolnośląskie | 169 | 2 | 1,18 | 0,01 |
| 6. | warmińsko-mazurskie | 116 | 1 | 0,86 | 0,05 |
Suszę rolniczą odnotowano również w uprawach krzewów owocowych. W tych uprawach notowano ją w 2 gminach (0,08% gmin Polski), nastąpiło zmniejszenie o 15,83 punktu procentowego w stosunku do poprzedniego okresu raportowania. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach krzewów owocowych w województwach przedstawia tab. 4.
Tabela 4. Zasięg suszy w uprawach krzewów owocowych
| Lp. | Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin z suszą | Udział gmin z suszą [%] | Udział powierzchni z suszą [%] |
| 1. | warmińsko-mazurskie | 116 | 1 | 0,86 | 0,00 |
| 2. | dolnośląskie | 169 | 1 | 0,59 | 0,00 |
Tegoroczny kwiecień był chłodny, we wschodniej i północnej Polsce notowano temperaturę od 4 do 7oC, jedynie na zachodnich obszarach było nieco cieplej od 7 do 8oC. W ponad połowie terytorium kraju w: południowej, południowo-wschodniej oraz wschodniej części Polski było zimniej od średniej wieloletniej temperatury o 2-3oC a na pozostałym obszarze od jednego do dwóch stopni.
Temperatura tegorocznego maja była zróżnicowana. Najcieplej było w Polsce południowej i południowo-zachodniej, gdzie notowano ponad 14oC (w pierwszej i trzeciej dekadzie miesiąca) oraz od 15 do 16oC w drugiej dekadzie. Na północ od tego obszaru temperatura była już niższa, wynosząca od 12,5 do 14oC (w pierwszej i trzeciej dekadzie) i od 12 do 15oC w drugiej dekadzie. W kierunku północno-wschodnim temperatura powietrza ulegała stałemu obniżeniu i na krańcach tego obszaru osiągała od 9 do 11oC.
Drugą dekadę maja charakteryzowało wysokie usłonecznienie w całej południowej Polsce, od 105 do ponad 120 godz. W północnej części kraju usłonecznienie było już niższe od 75 do 105 godz. z wyjątkiem wybrzeża, na którym notowano od 100 do 115 słonecznych godzin. W trzeciej dekadzie tego miesiąca usłonecznienie w całym kraju było już niższe o ok. 40 godz. w stosunku do drugiej dekady.
Kwiecień pod względem opadowym na obszarze kraju był bardzo zróżnicowany. Na wschodnim terytorium opady o wielkości 40-60 mm były w normie wieloletniej a nawet wyższe od niej o ponad 30%. Na przeważającym obszarze kraju notowano opady od 20 do 40 mm, przy czym na północy Polski stanowiły od 30 do 100% normy, a na zachodzie kraju od 100 do 130%.
W pierwszej dekadzie maja opady atmosferyczne na terenie całego kraju były bardzo małe wynoszące poniżej 5 mm, tylko punktowo były nieco większe wynoszące 20 mm. W drugiej dekadzie tego miesiąca w dalszym ciągu w południowej Polsce notowano brak opadów. Natomiast na obszarze Niziny Wielkopolskiej opady były już większe od 10 do 35 mm oraz na Pojezierzu Mazurskim gdzie wynosiły od 10 do 25 mm. Na pozostałym terenie kraju notowano opady od 5 do 10 mm. Trzecią dekadę maja charakteryzowało duże zróżnicowanie opadów na terenie Polski. Niskie opady od 5 do 20 mm notowano w Beskidach, Pogórzu Karpackim, Kotlinie Sandomierskiej na Wyżynie Lubelskiej oraz na Pojezierzu i Nizinie Wielkopolskiej. Natomiast stosunkowo wysokie opady od 30 do 70 mm wystąpiły na Pojezierzach Mazurskim i Pomorskim.
W pierwszym jak i drugim raporcie notowano stosunkowo niskie wartości eawapotraspiracji wynoszące 2,5 mm/dzień. Natomiast występujące opady atmosferyczne w drugiej a zwłaszcza w trzeciej dekadzie maja spowodowały, że deficyt wody jest mniejszy niż notowany w pierwszym raporcie. Niemniej nadal w dalszym ciągu niedobory wody dla roślin uprawnych utrzymują się. Duże niedobory wody notowane są w północno-zachodnich obszarach kraju wynoszą od -100 do -149 mm.
Informujemy również, że zgodnie z definicją określoną w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.) „suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb”. A zatem w obojętnie którym okresie sześciodekadowym zostanie stwierdzona susza, to plony ostateczne dla upraw objętych suszą będą niższe przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.
W tegorocznym okresie wegetacyjnym od 21 marca do 31 maja opracowano 2 raporty dotyczące monitoringu suszy rolniczej. W tym okresie stwierdzono niedobory wody powodujące obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w średnich warunkach pogodowych dla upraw:
- Zbóż jarych,
- Zbóż ozimych,
- Truskawek,
- Krzewów owocowych
Wystąpienie tej wielkości strat dla kraju dla okresu 21.03 – 31.05 br. przedstawia tabela 5.
Tabela 5. Susza rolnicza w Polsce w okresie 21.03-31.05.2022 r.
| Lp. | Uprawa | Liczba gmin z suszą | % gmin z suszą | % gruntów z suszą |
| 1. | Zboża jare | 1262 | 50,95 | 22,31 |
| 2. | Zboża ozime | 1148 | 46,35 | 14,89 |
| 3. | Truskawki | 1039 | 41,95 | 13,65 |
| 4. | Krzewy owocowe | 394 | 15,91 | 2,42 |
Natomiast szczegółowe informacje przedstawiające straty plonów w poszczególnych województwach za pomocą map oraz tabel zamieszczone są na stronie Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej www.susza.iung.pulawy.pl, na której znajduje się zakładka:
Mapy zagrożenia suszą\Wybierz uprawę\Wybierz okres – należy wybrać Zasięg maksymalny, z którego jednoznacznie wynika informacja o suszy:
dla danego województwa. Przedstawione dane są sumą wszystkich gmin i powierzchni objętych suszą od początku jej monitorowania (od 21 marca) w danym roku aż po raport bieżący. Podkreślamy, że tylko zasięg maksymalny jest najbardziej miarodajny w monitorowanym okresie wegetacyjnym w oznaczeniu wystąpienia suszy rolniczej w: kraju, województwie, gminie oraz na działce ewidencyjnej.
Panujące warunki pogodowe obecnej wiosny z uwagi na wysokie usłonecznienie oraz dużą prędkość wiatru sprawiły, że straty plonów z powodu deficytu wody wystąpiły w 14 województwach. Nie notowano tych strat w województwie małopolskim i podkarpackim.
Dyrektor
Prof. dr hab. Wiesław Oleszek
Opracowali:
- Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB
- Dr hab. Rafał Pudełko
- Dr Katarzyna Żyłowska
- Dr Jan Jadczyszyn
- Mgr Piotr Koza
- Mgr Anna Jędrejek
- Mgr Małgorzata Kozak
- Adrian Matczuk
- Mgr Beata Murat
- Mgr Agata Ścibior