Klimatyczny Bilans Wodny dla okresu od 21 marca do 20 maja 2022 roku

IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W pierwszym okresie raportowania tj. od 21 marca do 20 maja 2022 roku średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -88 mm.

Deficyt wody dla roślin uprawnych występował w całym kraju. Największe niedobory wody notowano na terenach Żuław Wiślanych od -160 do -179 mm.

Nieco mniejsze braki wody od -120 do -159 mm występowały na dużej powierzchni kraju w wielu regonach na: Pojezierzach Pomorskim, Słowińskim, Wielkopolskim, Mazurskim, na Nizinie Wielkopolskiej, w północnych rejonach Niziny Mazowieckiej, Śląskiej, Podlaskiej oraz na Polesiu Lubelskim. Im dalej od tego terytorium w kierunku południowo wschodnim tym deficyt wody był już mniejszy od -119 mm w części północnej tego obszaru a w południowej wynosił -50 mm.

W wyniku występujących warunków wilgotnościowych w pierwszym okresie raportowania, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na terytorium Polski.

Poniżej przedstawiamy występowanie suszy rolniczej na terenie kraju powodującej obniżenie plonów przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

Susza rolnicza występowała na terenie województw:

1.	kujawsko-pomorskim
2.	warmińsko-mazurskim
3.	zachodniopomorskim
4.	wielkopolskim
5.	pomorskim
6.	lubuskim
7.	łódzkim
8.	dolnośląskim
9.	podlaskim
10.	mazowieckim
11.	opolskim
12.	lubelskim
13.	śląskim
14.	świętokrzyskim

Susza występowała w czterech uprawach:

1. zbóż jarych,
2. zbóż ozimych,
3. truskawek,
4. krzewów owocowych.

W pierwszym okresie raportowania od 21 kwietnia do 20 maja 2022 r. największy zasięg suszy rolniczej występował wśród upraw zbóż jarych. Suszę w tych uprawach odnotowano w 1262 gminach (50,95% gmin Polski) na obszarze 22,31% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż jarych w województwach przedstawia tab. 1.

Tabela 1. Zasięg suszy w uprawach zbóż jarych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1	zachodniopomorskie	113	113	100,00	50,95
2	kujawsko-pomorskie	144	144	100,00	47,55
3	warmińsko-mazurskie	116	116	100,00	19,64
4	wielkopolskie	226	225	99,56	57,18
5	pomorskie	123	122	99,19	32,50
6	lubuskie	82	72	87,80	46,08
7	łódzkie	177	121	68,36	34,53
8	dolnośląskie	169	76	44,97	9,87
9	podlaskie	118	50	42,37	9,03
10	mazowieckie	314	126	40,13	15,90
11	opolskie	71	23	32,39	0,89
12	lubelskie	213	63	29,58	3,37
13	śląskie	167	10	5,99	0,28
14	świętokrzyskie	102	1	0,98	0,00

Suszę notowano również w uprawach zbóż ozimych. Notowano ją w 1148 gminach (46,35% gmin Polski) na obszarze 14,89% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach zbóż ozimych w województwach przedstawia tab. 2.

Tabela 2. Zasięg suszy w uprawach zbóż ozimych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1	zachodniopomorskie	113	113	100,00	28,97
2	kujawsko-pomorskie	144	143	99,31	31,02
3	wielkopolskie	226	224	99,12	38,77
4	pomorskie	123	118	95,93	23,63
5	warmińsko-mazurskie	116	111	95,69	16,68
6	lubuskie	82	69	84,15	32,83
7	łódzkie	177	111	62,71	24,74
8	dolnośląskie	169	68	40,24	7,44
9	mazowieckie	314	103	32,80	10,45
10	podlaskie	118	36	30,51	3,72
11	lubelskie	213	35	16,43	0,89
12	opolskie	71	11	15,49	0,15
13	śląskie	167	5	2,99	0,03
14	świętokrzyskie	102	1	0,98	0,00

Suszę rolniczą odnotowano także w uprawach truskawek. W tych uprawach notowano ją w 1039 gminach (41,95% gmin Polski) na obszarze 13,65% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach truskawek w województwach przedstawia tab. 3.

Tabela 3. Zasięg suszy w uprawach truskawek

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1	zachodniopomorskie	113	113	100,00	28,86
2	kujawsko-pomorskie	144	143	99,31	30,48
3	wielkopolskie	226	221	97,79	37,48
4	pomorskie	123	116	94,31	22,48
5	lubuskie	82	68	82,93	29,95
6	warmińsko-mazurskie	116	94	81,03	12,43
7	łódzkie	177	103	58,19	22,93
8	dolnośląskie	169	58	34,32	6,22
9	mazowieckie	314	86	27,39	8,61
10	podlaskie	118	21	17,80	1,63
11	lubelskie	213	14	6,57	0,40
12	opolskie	71	1	1,41	0,01
13	świętokrzyskie	102	1	0,98	0,00

Suszę rolniczą odnotowano również w uprawach krzewów owocowych. W tych uprawach notowano ją w 394 gminach (15,91% gmin Polski) na obszarze 2,42% gruntów ornych kraju. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach krzewów owocowych przedstawia tab. 4.

Tabela 4. Zasięg suszy w uprawach krzewów owocowych

Lp.	Województwo	Liczba gmin ogółem	Liczba gmin zagrożonych	Udział gmin zagrożonych [%]	Udział powierzchni zagrożonej [%]
1	kujawsko-pomorskie	144	88	61,11	7,21
2	wielkopolskie	226	116	51,33	9,40
3	zachodniopomorskie	113	50	44,25	3,49
4	lubuskie	82	29	35,37	4,02
5	pomorskie	123	35	28,46	1,15
6	łódzkie	177	42	23,73	5,91
7	warmińsko-mazurskie	116	10	8,62	0,21
8	mazowieckie	314	17	5,41	1,21
9	dolnośląskie	169	7	4,14	0,26

Temperatura powietrza w marcu br. była na terenie całego kraju w normie wieloletniej (1990-2021). Najcieplej było w zachodnich obszarach Polski – ponad 6^oC, im bardziej w kierunku północno-wschodnim tym było zimniej. W szerokim pasie kraju temperatura wynosiła od 3 do 5^oC. Na wschodzie notowano od 2 do 3^oC, a w północno-wschodnich krańcach Polski od 0 do 2^oC.

Tegoroczny marzec charakteryzował się również wyjątkowo dużą liczbą godzin ze słońcem. Największe usłonecznienie notowano w północnej Polsce (ponad 260 godz. ze Słońcem), duża liczba słonecznych godzin wystąpiła w całym zachodnim rejonie kraju, od 240 do 260 godz. We wschodnich obszarach Polski również nie brakowało słonecznych dni, na tym obszarze Słońce świeciło od 200 do 240 godzin w ciągu całego miesiąca. Usłonecznienie tegorocznego marca było znacznie wyższe od normy wieloletniej od 80 (na południowo-wschodnim rejonie) do aż ponad 140 godz. na północy kraju.

Tegoroczny kwiecień był chłodny, we wschodniej i północnej Polsce notowano temperaturę od 4 do 7^oC, jedynie na zachodnich obszarach było nieco cieplej od 7 do 8^oC. W ponad połowie terytorium kraju w: południowej, południowo-wschodniej oraz wschodniej części Polski zimniej było od średniej wieloletniej temperatury o 2-3^oC a na pozostałym obszarze od jednego do dwóch stopni.

Temperatura tegorocznego maja była zróżnicowana. Najcieplej było w Polsce południowej i południowo-zachodniej, gdzie notowano ponad 14^oC (w pierwszej dekadzie) oraz od 15 do 16^oC w drugiej dekadzie tego miesiąca. Na północ od tego obszaru temperatura była już niższa, wynosząca od 12,5 do 14^oC (w pierwszej dekadzie) i od 12 do 15^oC (w drugiej dekadzie). W kierunku północno-wschodnim ulegała stałemu obniżeniu i na krańcach tego obszaru osiągała od 9 do 11^oC.

Drugą dekadę maja charakteryzowało wysokie usłonecznienie w całej południowej Polsce, od 105 do ponad 120 godz. W północnej części kraju usłonecznienie było już niższe od 75 do 105 godz. z wyjątkiem wybrzeża, na którym notowano od 100 do 115 słonecznych godzin.

W całym kraju opady w marcu były bardzo małe (do 10 mm), a w północnej części Polski notowano obszary z ich brakiem. Na tym terenie opady stanowiły od 0 do 20% normy wieloletniej. Na południu kraju opady również były niskie od 10 do 30 mm (20-60% normy). Jedynie w południowych i południowo-wschodnich krańcach Polski notowano nieco większe opady od 30 do 50 mm (od 60 do 80% normy).

Kwiecień pod względem opadowym na obszarze kraju był bardzo zróżnicowany. We wschodnim terytorium opady o wielkości 40-60 mm były w normie wieloletniej a nawet wyższe od niej o ponad 30%. Na przeważającym obszarze kraju notowano opady od 20 do 40 mm, przy czym na północy Polski stanowiły od 30 do 100% normy, a na zachodzie kraju od 100 do 130%.

W pierwszej dekadzie maja opady atmosferyczne na terenie całego kraju były bardzo małe wynoszące poniżej 5 mm, tylko punktowo były nieco większe wynoszące 20 mm. W drugiej dekadzie tego miesiąca w dalszym ciągu w południowej Polsce notowano brak opadów. Natomiast na obszarze Niziny Wielkopolskiej opady były już większe od 10 do 35 mm oraz na Pojezierzu Mazurskim gdzie wynosiły od 10 do 25 mm. Na pozostałym terenie kraju notowano opady o wielkości od 5 do 10 mm.

            Stwierdzamy, że odnotowano duże niedobory wody ma dużym obszarze kraju dla roślin uprawnych wynoszące od -50 do -179 mm. Panujące warunki pogodowe obecnej wiosny z uwagi na wysokie usłonecznienie oraz dużą prędkość wiatru sprawiły, że straty plonów z powodu deficytu wody wystąpiły w 14 województwach. Nie odnotowano ich jedynie w województwie małopolskim i podkarpackim.

                                                                                                     Dyrektor
Prof. dr hab. Wiesław Oleszek

Opracowali:

• Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB
• Dr hab. Rafał Pudełko
• Dr Katarzyna Żyłowska
• Dr Jan Jadczyszyn
• Mgr Piotr Koza
• Mgr Anna Jędrejek
• Mgr Małgorzata Kozak
• Adrian Matczuk
• Mgr Beata Murat
• Mgr Agata Ścibior