19.02.16 Jednym z istotnych wyznaczników plonów roślin uprawnych uzyskiwanych w danym roku są warunki wilgotnościowe w zimie, poprzedzającej okres zbioru. Do oceny tych warunków wykorzystywany jest Klimatyczny Bilans Wodny (KBW), który jest wskaźnikiem umożliwiającym określenie stanu uwilgotnienia środowiska (ocenę aktualnych zasobów wodnych). W Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB w Puławach obliczono wartości KBW na podstawie danych pochodzących z 54 stacji synoptycznych IMGW-PIB oraz 1 stacji IUNG-PIB.
Analiza dotycząca okresu grudzień 2015 roku – styczeń 2016 roku wykazała, że w całym kraju występowały dodatnie wartości KBW , przy czym najwyższe wartości notowane były na północnych krańcach Polski (od 90,1 do 100 mm). Im dalej na południe tym wartości KBW były niższe. Na Pogórzu Karpackim i w Górach Świętokrzyskich KBW osiągnął najniższe wartości kształtujące się w granicach od 20 do 30 mm.
Na takie zróżnicowanie regionalne salda KBW wpływ miały opady atmosferyczne w grudniu 2015 roku oraz w styczniu 2016 roku.
Dla obiektywnej oceny warunków wilgotnościowych za pomocą KBW wskazane jest porównanie regionalnego zróżnicowania na tle ubiegłorocznej zimy. Dane z tego okresu przyjęto za 100%. Porównanie relatywne wykazało, że na Nizinie Śląskiej wartości KBW w roku 2015/16 kształtowały się w granicach od 90,1 do 100% w stosunku do analogicznego okresu z poprzedniej zimy. Natomiast w południowej części Mazowsza, w Beskidzie Śląskim oraz na Nizinie Szczecińskiej wartości KBW stanowiły od 30 do 40% wartości ubiegłorocznych.
W celu bardziej obiektywnej oceny i wyeliminowania wpływu wahań rocznych przeprowadzono porównanie zróżnicowania KBW w okresie grudzień 2015 roku – styczeń 2016 roku w stosunku do średnich z dwóch ostatnich zim, które przyjęto jako układ odniesienia za 100%. Analiza wykazała, że na Dolnym Śląsku wartości KBW w roku 2015/16 stanowiły od 100,1 do 110% względem wartości z dwóch poprzednich zim. Natomiast w południowej części Mazowsza, w Beskidzie Śląskim wartości KBW kształtowały się w granicach od 40,1 do 50% w porównaniu do przyjętych za układ odniesienia średnich wartości z dwóch poprzednich zim.
Generalnie można stwierdzić, że zróżnicowanie relacji wartości KBW zarówno w porównaniu do poprzedniej zimy jak i w relacji do średniej z dwóch ostatnich okresów zimowych było bardzo zbliżone. Największe obniżenie wilgotności mierzone KBW wystąpiło na Mazowszu, w Beskidzie Śląskim oraz na Nizinie Szczecińskiej. Natomiast na Dolnym Śląsku, na Pobrzeżu Gdańskim i na Podlasiu warunki w trzech ostatnich latach były zbliżone.
Przeprowadzona analiza wskazuje, że zasoby wodne istotne z punktu widzenia efektów produkcji roślinnej są wyraźnie zróżnicowane regionalnie. Należy przypuszczać, że w sposób wyraźny może to wpłynąć na poziom uzyskiwanych plonów, a także na efekty ekonomiczne produkcji roślinnej. Woda jest bowiem jednym z istotnych czynników decydujących o wzroście i rozwoju roślin, a co się z tym wiąże także o poziomie i jakości uzyskiwanych zbiorów. Analiza ma charakter uproszczony, ale sygnalizuje problem ograniczeń w produkcji roślinnej spowodowanych warunkami wilgotnościowymi w zimie.
Opracowali:
dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. nadzw.
mgr Tomasz Jóźwicki